<p>Канадын Шинэ Шотланд ( Nova Scotia) мужаас 180 км орчим зайд, Атлантын далайн хойд хэсэгт Элсэн арал хэмээх (ile de Sable- францаар, Sable island-англиар) нэгэн өвөрмөц арал бий.</p> <p>Хавирган сар мэт өвөрмөц хэлбэрээр нарийн сунаж тогтсон газар зүйн бүтэцтэй, 34 км квадрат талбайтай, уртаараа 42 км, хамгийн өргөн хэсэгтээ ердөө 1,5 км бөгөөд тачирхан ургах өвс, ургамал, нэлэнхийдээ элсээр хучигдсан Элсэн арал өөрийн өвөрмөц эко системтэй.</p> <p><strong><em>Арал нь унаган төрхөөрөө оршдог, дархан цаазат газарт тооцогддог тул тусгай зөвшөөрөл авч байж л арал дээр хөл тавих эрхтэй.</em></strong></p> <p>Арал дээр цаг уур, байгаль орчныг судлах ганцхан станцын 3-4 барилгаас өөр барилга байгууламж байхгүй бөгөөд байнгын оршин суугч үгүй, 6-25 хүн ээлжлэн арал дээрх станцад ажилладаг ажээ.</p> <p>Арлын гол амьтан нь XVIII зууны үеэр тээвэрлэгдэн ирсэн адуун сүрэг. Зэрлэг адууны тоо толгой нь өдгөө 500 орчим буюу хүн амынхаа тооноос бараг 100 дахин олон юм.</p> <p>Арлын хуурай, салхитай цаг уурт дасан зохицсон зэрлэг адуунаас гадна зарим төрлийн шувуу, эрэг орчимд далайн хав зэрэг амьтад бий.</p> <figure class="wp-block-gallery has-nested-images columns-default is-cropped wp-block-gallery-1 is-layout-flex wp-block-gallery-is-layout-flex"> <figure class="wp-block-image size-large"><img loading="lazy" decoding="async" width="1024" height="512" data-id="74404" src="https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472528937_9888591797823425_6739256675247945676_n-1024x512.jpg" alt="" class="wp-image-74404" srcset="https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472528937_9888591797823425_6739256675247945676_n-1024x512.jpg 1024w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472528937_9888591797823425_6739256675247945676_n-300x150.jpg 300w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472528937_9888591797823425_6739256675247945676_n-768x384.jpg 768w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472528937_9888591797823425_6739256675247945676_n-1536x768.jpg 1536w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472528937_9888591797823425_6739256675247945676_n.jpg 2048w" sizes="auto, (max-width: 1024px) 100vw, 1024px" /></figure> <figure class="wp-block-image size-large"><img loading="lazy" decoding="async" width="1024" height="816" data-id="74406" src="https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472628958_9888591777823427_6936457438209508418_n-1024x816.jpg" alt="" class="wp-image-74406" srcset="https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472628958_9888591777823427_6936457438209508418_n-1024x816.jpg 1024w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472628958_9888591777823427_6936457438209508418_n-300x239.jpg 300w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472628958_9888591777823427_6936457438209508418_n-768x612.jpg 768w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472628958_9888591777823427_6936457438209508418_n-1536x1225.jpg 1536w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472628958_9888591777823427_6936457438209508418_n.jpg 1800w" sizes="auto, (max-width: 1024px) 100vw, 1024px" /></figure> <figure class="wp-block-image size-large"><img loading="lazy" decoding="async" width="1024" height="819" data-id="74407" src="https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472209858_9888591897823415_4142926058656215745_n-1024x819.jpg" alt="" class="wp-image-74407" srcset="https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472209858_9888591897823415_4142926058656215745_n-1024x819.jpg 1024w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472209858_9888591897823415_4142926058656215745_n-300x240.jpg 300w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472209858_9888591897823415_4142926058656215745_n-768x614.jpg 768w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472209858_9888591897823415_4142926058656215745_n-1536x1229.jpg 1536w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/01/472209858_9888591897823415_4142926058656215745_n.jpg 2048w" sizes="auto, (max-width: 1024px) 100vw, 1024px" /></figure> </figure> <p>Элсэн арлыг заримдаа &#8220;Атлантын далайн умардын оршуулгын газар&#8221; гэх бөгөөд 1800 оноос хойш 350 далайн хөлөг онгоц тус арлын ойролцоо сүйрснээс ийм нэртэй болжээ.</p> <p>Гольфстримийн халуун, Лабрадорын хүйтэн урсгалууд нийлж, далайн эргүүлэг үүсдэг, мөн өтгөн манан бууж үзэгдэх орчин хязгаарлагддаг, арлын эргэн тойрон дахь гүехэн элс зэрэг нь хөлөг онгоцны сүйрлийн гол шалтгаан болдог байсан ажээ.</p> <p>Арлын хамгийн өндөрлөг газар нь далайн түвшнээс ердөө 30 метр бөгөөд он жилүүдэд арал дээр олон мянган мод тарьж, ойжуулж, хөрсжүүлэх оролдлого хийж байжээ.</p> <p class="has-text-align-right">Ц.Энхтүвшин &#8220;Таван цагариг сонин&#8221;</p>